DİN PSİKOLOJİSİ AÇISINDAN MOTİVASYON
İbrahim Uyar
Motivasyon, bireyin davranışlarında veya yerine getirmesi gereken görevlerde, gerektiği gibi davranmasını sağlayan kalpten gelen yönlendirmedir. İş ya da davranışın en ideal şekilde tamamlanmasını sağlayan enerjinin kaynağıdır. Bireyin içindeki bu enerjinin kaynağını çevreden gelen etkenler olumlu veya olumsuz etkileyebilir.
İslam Dini, ibadetlerde motivasyona önem verir. İbadet, Allah’ın razı olacağı şeyleri, razı olacağı şekilde yapmaktır. Bu anlamda ibadet namaz kılmak, oruç tutmak … gibi İlahî emirleri yerine getirmenin yanında; bir garibin gönlünü almak, çalışmak, bir çocuğu sevindirmek, insanlara zarar verebilecek bir şeyi yoldan almak, aç-susuz kalmış bir canlının ihtiyaçlarını karşılamak… gibi davranışları da kapsamaktadır.
Hangi ibadet olursa olsun, yapılırken bazı şartlara uygun olarak tamamlamak gerekir. Bunların başında, yapılan işin veya davranışın “niçin yapıldığını bilmek” şartı vardır. İbadetin tanımında da belirttiğimiz gibi yapılan iş veya davranış, Allah rızası için yapılırsa ibadet özelliği kazanır. Yapılan iş veya davranışta bireyin başka amaç ve menfaatleri olsa bile, ilk ve vaz geçilmez şart “Allah rızası” olmalıdır. Bundan dolayı pek çok ibadete “Niyet” ile başlanır ve niyette de genellikle “Niyet ettim Allah Rızası için …..” ifadesini kullanmak önemlidir. Niyet bireyin yapacağı iş ve davranışı “niçin, kim için, nasıl” yapacağını bilmesi yönünden; bir farkındalık oluşturma, bir motivasyondur. Motive olmadan, ne yaptığını bilmeden, rastgele davranışlar genel olarak ibadet özelliği taşımaz. “Allah rızası için” yapmak , “sevabını Allahtan umarak” yapmak bu açıdan önemlidir.
Besmele de, Müslümanı yapacağı iş ve davranışa motive eder. Neyi, niçin yaptığını bildiğinin ifadesidir. Bunun için dinimiz “Besmelesiz başlanan her iş ebter (sonuçsuz) kalır” diye özetlemiştir. Ayrıca “Rahman ve Rahim olan Allah’ın adıyla…” veya “Allah Rızası için” diye başlanılan bir iş/davranış; kötü, haram, şer bir davranış olamaz. Kalbi buna müsaade etmez. Onun için Müslüman her işe besmele ile başlar. Çünkü onun her işi; güzel, hayır ve Allah rızasına uygundur. Çektiği Besmele, onu böyle motive eder.
İslamî literatürde “huşû” diye ifade edilen kavram, ibadetlerde motivasyonun eksiksiz olarak yaşanması halidir. “Huşû” Müslümanın tüm fiil ve davranışlarını “Allah’ın istediği şekilde, Allah istediği için” yapmasıdır. Davranış sadece Allah’a arz edilir. Allah’a olan saygı ve sevginin sonucu olduğu için, o fiil ve davranışta; önemsememe, gösteriş, bilinçsizlik ve lakaytlık yoktur. Titizlik, tevazu, bilinç ve asalet vardır. Temelini “İhlâs” (samimiyet) oluşturur.
“İman edip sâlih ameller işleyen ve Allah’a gönülden bağlananlara gelince; işte onlar cennetliklerdir. Onlar orada sonsuza kadar kalacaklardır.” (Hud S./23)
Selam ve dua ile….
