Değerli dostlar, Eyüp'te Bahariye Sanat Atölyeleri Koordinatörü ve Kültür Bakanlığı sanatkârı Meryem Güney ile katı’ sanatı söyleşimize devam ediyoruz.
Hocam, katı’ sanatında ustalık kazanmak için hangi aşamalardan geçmek gerekmektedir?
Tüm sanatlarımızda olduğu gibi katı’ sanatında da aşk gerekli. Aşk olmadan meşk olmaz. Çok sevdiğimiz için başarılı oluyoruz bence. Sevemeyenler zaten yarım bırakıp gidiyorlar. Şimdi öğrencilerimize dört yıllık bir müfredat hazırlıyoruz. 15 yy. dan 20 yy. a kadar olan tüm eserlerden ve üsluplardan öğrencilerimize örnekler çalıştırıyoruz. Bunları bitirdikten sonra asıl katı’ yolculukları başlıyor. Çok ciddi bir eğitim alıyorlar. Tarihi süreçle birlikte teknikleri öğreniyorlar. Öğrencinin ustalaşması ve başarısı çalışmasıyla doğru orantılı. Ne kadar çok zaman ayırırsa, araştırma yaparsa, kendini geliştirirse o kadar usta olur.
Anladım. Kişi ne kadar isterse, sanatta kendisine o kadar gelir, yaklaşır, diyorsunuz. Hocam, katı’ sanatını diğer kitap sanatlarından ayıran farklar nelerdir?
Katı’ sanatı diğer sanatlarımıza göre daha üç boyutlu bir sanattır. Yani üç boyutlu olması diğer sanatlarımızdan ayırıyor. Daha özgür buluyorum. Tezhipteki gibi çok katı kuralları yok. Onu biraz ayarlayabiliyoruz. Malzemelerimizde farklılıklar var. Tekniklerimizde farklılıklar var. Aklıma gelen bunlar.
Peki hocam, katı’ sanatının önemi ile birlikte tecrübelerinizden yararlanarak insana neler kazandırdığını söyleyebilirsiniz?
Öncelikle diğer sanatlarımız gibi sanatta edep kazandırıyor, sabır kazandırıyor ve disiplin kazandırıyor. Bunları da öğrencilerimde gözlemliyorum. Verdiğimiz ödevlerde özellikle çiçek derslerinde gözlem yapmalarını istiyorum. Ve bu gözlemleri yaptıktan sonra bana dönüşleri çok olumlu oluyor. Ne kadar aciz olduklarını, Yaratıcının kudretini anlıyorlar. Artık doğaya ve yaratılmışlara daha farklı bir gözle baktıklarını söylüyorlar. Bence sanatın gayelerinden biri de budur. Bunu başarıyoruz zannediyorum.
Haz ve hız çağındaki günümüz insanımıza sabrı ve emeksiz yemek olmayacağını bu sanatlara insanımızın ne kadar da ihtiyacı olduğunu öğretiyor diyelim. Peki hocam, katı’ sanatında geçmişten günümüze ne tür motifler kullanılır?
Yaygın olarak hüsn-i hat örneklerini görüyoruz. Çiçekler, bitkiler, ağaçlar, hayvan tasvirleri, su sebilleri, köşkler, yelkenliler aklıma gelenler bunlar.
Peki hocam, bu bahsettiğiniz hayvan tasvirlerini, insan tasvirlerini bu tarz sanatlarımız nasıl yansıtıyor?
Bunu daha çok tezhipte görüyoruz. Tabiatı ve hayvanları stilize ederek motiflerimizde eserlerimize yansıtıyoruz. Biz de aynen öyle tezhipte kullanılan hatayi ve rumi motiflerimizi de sıkça katı’ sanatında uyguluyoruz.
Hocam katı’ sanatında geçmişten günümüze ne tür motifler kullanılır?
Tezhip sanatında kullanılan stilize edilmiş tüm motifler katı’ sanatında da kullanılıyor. Hatayiler, rumiler gibi çiçekler, bitkiler, ağaçlar, geometrik desenler, hüsn-i hat yazıları, hayvanlar, kuşlar, su sebilleri, saraylar, bahçe ve tabiat tasvirleri gibi çok sık kullanılmış vazolar, vazo içinde çiçeklerle çok güzel tasarımlar yapılmış ve kullanılmış.
Katı’ sanatının ilk örnekleri neyin ya da nelerin üzerine yapılmıştır?
İslam sanatı camiasında en eski örneklerine cilt kapaklarında rastlanır.
Peki hocam, katı’ sanatının uygulama alanları nerelerdir?
Çok geniş bir uygulama alanına sahiptir. Minyatür albümlerinde, cilt kapaklarında, şiir mecmualarında, el yazma eserlerin kenar sayfa süslemelerinde, murakka albümlerde, hadis kitaplarında ve özellikle yazı çekmecelerinde yapılan çok güzel çalışmalar vardır. Günümüze gelecek olursak biz, kitap sanatı olarak kullanamıyoruz tabii ki katı’yı. Daha çok duvarlarımızı süsleyen tablolar şeklinde icra etmeye çalışıyoruz ama ben bir adım öteye giderek bu sanatın hayatımızın içinde nasıl olabileceğini düşünerek mesela duvarındaki saati bir katı’ eseriyle birlikte görmek beni daha mutlu edecektir. Bir sandık, bir çekmece katı’yla süslenmiş olarak veya bir sehpa beni daha çok mutlu edeceği için o tarz çalışmalarda yapmaya çalışıyorum.
Anladım. Bu da sanatın gelişmesini sağlayacaktır.
Hayatımızın içine girecektir. Çünkü hayattan ayrılamaz bir parça olduğunu düşünüyorum.
Sizin de tabii bu anlamda yenilikçi birtakım çalışmalarınız da var. Ne tür yeni çalışmalar yapıyorsunuz hocam?
Sanatı hayattan ayırmamızın doğru olduğuna inanmadığım için evimizde, günlük hayatımızda kullandığımız eşyaların üzerine uygulamaya çalışıyoruz. Sandık gibi, sehpa gibi, saat gibi gayet hoş eserler meydana geliyor.
İnşallah bunun devamı gelir hocam. Daha farklı eserler görürüz sizden. Peki hocam, günümüzde katı’ sanatı kullanılarak farklı eserler yapıldığını görmekteyiz. Mesela sanatçı portreleri. Ben, Türkan Şoray'ın portresini görmüştüm. Silüet grafikler, ters görüntüler, tipografik, halftone monokram grafik tarzlar gibi. Bu konu hakkında neler söylersiniz hocam?
Ben hangi sanat olursa olsun temel eğitimini aldıktan sonra iyice onu öğrendikten sonra yenilikler yapılma taraftarıyım. Çünkü 21. yüzyılda katı’ sanatına ben bir şeyler kazandırmak zorundayım. Sadece geçmişi taklit etmekle olmaz. Benim gördüğüm çalışmalar genelde silüet tekniği dediğimiz Avrupa'nın kullandığı Pinterest'teki uygulamalar. Doğrusu da var yanlışı da var. Ama söylediğim gibi gerçekten katı’ sanatının inceliklerini bilmeden yeni bir çalışma yapılamaz. Doğru da bulmuyorum.
2. bölümün sonu
