İlimle Gölgesi Uzayan Bir Hayat: Prof. Dr. Celal Kırca
Ünal TAYFUR
Prof. Dr. Celal Kırca, 29 Ekim 1945 tarihinde Giresun’un Espiye ilçesi Cibril Mahallesi’nde doğdu. İlk öğrenimini mahalle okulunda tamamladı. Henüz çocuk yaşta sübyan mektebiyle tanışıp Kur’an eğitimi alması, onun ilim yolculuğunun ilk işaretiydi. İstanbul’da işçilik, çıraklık, pazarcılık gibi zorlu hayat deneyimleriyle tanıştı. Ancak bu dönemin ona öğrettiği sabır, mücadele ve gayret, sonraki ilmi yükselişinin ruh köklerini oluşturdu.
Okuma arzusunu hiçbir zaman kaybetmeyen Kırca, bir cami vaazında duyduğu “İmam Hatip Okulu” kelimesinin peşine düşerek bu hayalini gerçekleştirdi. 1960 yılında İstanbul İmam Hatip Okulu’na girdi. Ardından Yüksek İslam Enstitüsü ve Pertevniyal Lisesi ile akademik yolculuğu şekillendi. Öğrencilik yıllarında “Tohum” ve “Tarla” dergilerinde yazılar yazdı, röportajlar yaptı. Bilgiyi halkla buluşturmanın yollarını daha o yaşlarda arıyordu.
1971 yılında Ordu’da öğretmenlik görevine atandı. Aynı yıl evlendi ve üç çocuk babası oldu. Gölköy İmam Hatip Lisesi’nde kurucu müdürlük yaptı. Bu süreçte tefsir hocası merhum Mehmet Sofuoğlu’nun ilmî etkisi ve öğrencileriyle yaşadığı samimi diyaloglar, onu Kur’an üzerinde derin düşüncelere sevk etti. Bu arayış 1977 yılında Kayseri Yüksek İslam Enstitüsü’nde Tefsir Asistanlığı göreviyle kurumsallaştı.
Kur’an-ı Kerim ve Modern İlimler adlı doktora tezi, 1981 yılında yayımlandı. Türkiye’de Kur’an ile bilim arasındaki ilişkiyi ele alan öncü akademik metinlerden biriydi. Bu eseri; Kur’an-ı Kerim ve Fen Bilimleri (1984), Kur’an ve Bilim (1996), Hayatın İçinde Hayatla Birlikte Kur’an’ı Anlama (2010) gibi kitaplar izledi. Akademik söylemini sadece kürsülerde değil, sade bir üslupla halkın diline yakın metinlerle de sürdürdü. İlmî Fikrî Dinî Konuşmalar adlı kitabı bu çabanın örneklerinden biridir.
Celal Kırca’nın tefsire yaklaşımı, taklitten uzak ama geleneği inkâr etmeyen; derinlemesine anlamaya dayalı bir anlayıştır. Kur’an’ın mana katmanlarını keşfetmeye çalışırken dirayet ekolünü benimser. Hadisleri Kur’an’ın tebyini olarak kabul eder ve Hz. Peygamber’in sözlerinin yorumda vazgeçilmez olduğunu savunur. Mealcilik akımlarına karşı dikkatli ve sorgulayıcı bir duruş geliştirir.
Bilimle diyaloğunda ise sentezci bir yaklaşım göze çarpar. Tıp, biyoloji, psikoloji gibi alanlardan uzmanların bilgilerine başvurarak insanı ve evreni Kur’an’ın perspektifinden yorumlamaya çalışır. Her sabah yeni bir ilhamla Kur’an’a “Bugün bana ne söyler?” diye soran bir gönül adamıdır. Ona göre Kur’an, bir iman metni olduğu kadar bilgiye ulaşmanın da kapısıdır. Her ayeti, hayatın içinden bir anlamla tekrar tekrar yorumlar.
Erciyes Üniversitesi’nde uzun yıllar görev yaptı. İlahiyat Fakültesi’nde iki dönem dekanlık yaptı; fakülte yapısını iyileştirdi, sosyal alanlar oluşturdu. Bilimname dergisini yayın hayatına kazandırdı, vakıf yönetimlerinde yer aldı. Akademik üretimin yanı sıra sosyal sorumluluklarıyla da öne çıktı.
Hayat felsefesinde ise şu dört ilke belirleyicidir: Helal yaşamak, temiz bilgi üretmek, doğru davranmak ve dengeli olmak. İnsanlara kimlikten önce kişilikle yaklaşır. Fikrin ahlâkla örülmesi gerektiğini savunur. Kuyumcu titizliğinde çalışır, cehd ile üretir. Gençlere sabırla çalışmanın, düşünerek yaşamanın, kararlılıkla yazmanın örnekliğini gösterir. Bir konuda hüküm vermeden önce uzun uzun düşünür; farklı alanlardan bilgi alır, zihinsel süreci derinleştirir.
Ben de bu yazıyı kaleme alan biri olarak tüm samimiyetimle ifade edebilirim:
Celal Hocam elimle gölgesi uzayan bir hayattır. Kur’an’a ve bilgiye adanmış bir ömür; kendisine değil gölgesine dahi dokunanlara ışık veren bir bilge. Böyle bir hocayla tanışmak ve ondan istifade etmek, insanın hem zihnine hem kalbine dokunan bir bahtiyarlıktır. Onun gölgesinde ilimle yürümek, düşüncenin ve vefanın en sade halidir.
