'Kafkasya'nın Sesi, Bozkırın Yankısı' Kitaplaştırıldı

TARİH: KILICIN DEĞİL, KALEMİN DE YAZDIĞI BİR MİRAS

Tarih, yalnızca savaş meydanlarında kılıçla kazanılan zaferlerin değil; fikirle, mürekkeple ve sarsılmaz bir medeniyet inancıyla kurulan yeni ufukların da hikyesidir. 20. yüzyılın eşiğine gelinirken Avrasya'da büyük bir dönüşüm yaşanıyordu. Çarlık Rusyası'nın sarsılan otoritesi altında kimlik arayışına giren halklar, modernleşme hareketlerinin etkisiyle özgürlüğün kıvılcımlarını tutuşturuyordu.

İşte tam bu dönemde, Hazar'ın batısındaki Azerbaycan Türkleri ile doğusundaki Kazak bozkırının çocukları, birbirlerinden habersiz ama aynı ruhun çağrısına kulak vererek ayağa kalktılar.

'Kafkasya'nın Sesi, Bozkırın Yankısı: Alaş Hareketi ve Azerbaycan Millî Hareketi Karşılaştırmalı İnceleme' adlı eser, bu büyük uyanışın entelektüel ve siyasi anatomisini titiz bir araştırmayla ortaya koyuyor.

MAARİFÇİLERİN SESSİZ DEVRİMİ

Hasanov, okuyucuyu 19. yüzyılın ortalarına götürerek Kazak ve Azerbaycan aydınlarının 'maarifçilik' temelinde başlattıkları yenileşme hareketini ayrıntılarıyla inceliyor.

Kazak bozkırlarında;
- Çokan Velihanov'un araştırmaları,
- Ibıray Altınsarıulı'nın eğitim hamlesi
- ve Abay Kunanbayulı'nın felsefi derinliği

bir milletin kendini yeniden tanımlamasını sağlamıştır.

Aynı dönemde Kafkasya'da;
- Mirza Feth Ali Ahundzade'nin modernleşme çağrısı,
- Hasanbey Zerdabî'nin Ekinçi gazetesiyle başlattığı kültürel atılım

Azerbaycan Türklerinin zihin dünyasında büyük bir dönüşüm yaratmıştır.

Hasanov'un karşılaştırmalı analizi, iki coğrafyadaki hareketlerin benzerliğini net bir şekilde gösteriyor: Eğitim, dil bilinci ve dini-milli kimliğin muhafazası, her iki topluluğun da modernleşme yolundaki temel dayanakları olmuştur.

BASIN: BİR MİLLETİN UFKUNU AÇAN MEKTEP

Eserin en dikkat çekici bölümlerinden biri, basının milli uyanıştaki rolünü ele alan kısımdır. Hasanov'un aktardığına göre, gazete ve dergiler o dönemde yalnızca haber kaynağı değil, aynı zamanda birer 'halk üniversitesi' işlevi görmüştür.

Azerbaycan'da:
- Ekinçi, Ziya, Keşkül, Hayat ve Açık Söz

Kazak bozkırlarında ise:
- Dala Vilayeti, Aykap ve özellikle 1913–1918 arasında yayımlanan Kazak gazetesi

milli hafızanın taşıyıcısı hline gelmiştir.

Bu yayın organları; alfabe reformlarından eğitim politikalarına, milli kimlikten siyasi programa kadar birçok alanda fikir üretmiş, uygarlık tasavvurunun temel taşlarını döşemiştir.

ALAŞ'TAN MÜSAVAT'A: FİKRİN DEVLETE DÖNÜŞÜ

Kitabın doruk noktası, kültürel uyanışın siyasi bir program hline gelerek devletleşme sürecine evrilmesini anlatan bölümdür.

Hasanov;
- Kazakistan'da Alihan Bökeyhan liderliğindeki Alaş Otonomisi (Alaş Orda)
- Azerbaycan'da Mehmet Emin Resulzade önderliğindeki Azerbaycan Halk Cumhuriyeti (AHC)

süreçlerini karşılaştırmalı olarak ele alıyor.

Her iki devletin de demokratik değerleri önceleyen, Meiji Japonyası'nı model alan, anayasal bir vizyona sahip ve modernleşmeye açık yapılar olduğu vurgulanıyor.

BİR EĞİTİM VİZYONUNUN MEYVESİ: YTB–MEDENİYETİN BURÇLARI ORTAKLIĞI

Bu eserin ortaya çıkışı, yalnızca akademik bir çabanın sonucu değil; aynı zamanda uzun soluklu bir eğitim projesinin somut meyvesidir.

Yazar Ahmad Hasanov, Medeniyetin Burçları Derneği'nin YTB ile birlikte 10 yılı aşkın süredir yürüttüğü Uluslararası Öğrenciler Akademisi programında yetişmiş bir isimdir.

SONUÇ: GEÇMİŞTEN GELECEĞE UZANAN BİR MEDENİYET KÖPRÜSÜ

'Kafkasya'nın Sesi, Bozkırın Yankısı', Sovyet rejiminin on yıllarca unutturmaya çalıştığı bir hakikati yeniden görünür kılıyor: Azerbaycan ve Kazakistan'ın bağımsızlıkları, derin bir entelektüel ve kültürel birikimin ürünüdür.

KÜNYE:
- Kitap Adı: Kafkasya'nın Sesi, Bozkırın Yankısı
- Yazar: Ahmad Hasanov
- Yayınevi: Medeniyetin Burçları Yayınları
- Dizi: MESBAM Kitaplığı – No: 8
- Tür: Akademik İnceleme / Tarih
- Yayın Yılı: Kasım 2025
- Sayfa Sayısı: 238