Sessiz Bir Direnişin Şairi: Bahtiyar Vahapzade
Ünal TAYFUR
Bazı insanlar yaşadıkları çağın yükünü kelimelere yükler. Bahtiyar Vahabzade, Azerbaycan’ın bölünmüş coğrafyasını değil, bölünmüş kalbini anlatan bir şairdi. 1959’da kaleme aldığı “Gülistan” şiiri, yalnızca bir metin değil, bir çağrıdır. İran ve Sovyetler arasında parçalanmış Azerbaycan Türkleri’nin yaşadığı acıyı dile getiren bu şiir, onu üniversiteden uzaklaştıracak kadar etkiliydi. Ama o susmadı. Şiirlerini yurt dışına ulaştırdı, halkının sesi olmaya devam etti.
Vahabzade’nin kalemi, yalnızca siyasi değil, insani bir yük taşır. “Allah” adlı şiirinde geçen “Kalbin gözü yanmazsa, görünmez göze Allah” dizesi, onun bakışındaki derinliği gösterir. Aynı şiirde “İnsanın ezel borcudur insanlığa hürmet” diyerek, insanı yüceltmenin yolunu saygıdan geçirir. Bu saygı, onun kızına ve annesine yazdığı şiirlerde de kendini gösterir. Kızına yazdığı bir şiirde “Sen büyürken ben küçüldüm” derken, bir babanın sessiz fedakârlığını dile getirir. Annesine yazdığı dizelerde ise “Senin ellerinle büyüdü bu kalem” diyerek, edebi kimliğini annesinin emeğine bağlar.
Türkiye’de Fuzuli’ye yöneltilen eleştirilere karşı kaleme aldığı “Yel Kaya’dan Ne Aparır?” başlıklı makalesi, onun edebiyatı yalnızca estetik değil, kültürel bir savunma alanı olarak gördüğünü gösterir. Bu makale, Vahabzade’nin Türk dünyasına seslenişidir. Yazıları Türk Edebiyatı dergisinde birçok eleştirinin konusu olmuş, şiirleri ise halkın duygularına tercüman olmuştur.
1995’te İstiklal nişanı ile ödüllendirilmesi, onun yalnızca bir şair değil, bir halkın sesi olarak kabul edildiğini gösterir. Beş kez milletvekili seçilmesi, bu güvenin siyasi alandaki yansımasıdır. 2002’de Romanya Kültür Bakanlığı tarafından Komutan Madalyası’na layık görülmesi, onun uluslararası düzeyde de tanındığını gösterir.
Bahtiyar Vahabzade, kelimeleriyle bir halkı koruyan, şiirle bir milleti ayağa kaldıran bir öncüydü. Onun dizeleri hâlâ yankılanıyor. Çünkü o, insanı anlamanın, ona saygı duymanın ve onunla birlikte yürümenin şiirini yazdı.
---
Dipnotlar ve Kaynaklar:
Vahabzade’nin biyografisi ve siyasi mücadelesi için bkz. T.C. Kültür Bakanlığı, “Bahtiyar Vahabzade”, Edebiyatçılar Ansiklopedisi.
“Allah” şiiri, Bahtiyar Vahabzade, Antoloji.com: https://www.antoloji.com/allah-94-siiri/
Kızına ve annesine yazdığı şiirlerden seçmeler, Azerbaycan Edebiyatı Arşivi, Bakü Üniversitesi Yayınları.
“Yel Kaya’dan Ne Aparır?”, Varlık Dergisi, sayı: 1983/4.
---
