Vicdanın sustuğu yerde zulüm konuşur
Ünal TAYFUR
Ahlakî ilkelere dayanmayan bir toplumda hukuk düzeni ne kadar kuvvetli olursa olsun, vicdani boşluklar zulmü doğurur. Peygamber Efendimiz Hazreti Muhammed Mustafa (sallallahu aleyhi ve sellem), bu gerçeği veciz bir ifadeyle şöyle dile getirmiştir: “Sana yapılmasını istemediğini başkasına yapma.”[1] Bu söz, bireysel davranışlardan toplumsal yapıya kadar geniş bir yelpazede ahlakî bir ilke sunar. Zira bu ifade, yalnızca bireysel temenni değil, adaletin ve empati duygusunun toplumsal olarak içselleştirilmesini salık veren bir davranış sistemidir.
İslam ahlakı, insanın nefsini terbiye etmesini, başkasının hakkını kendi hakkı gibi gözetmesini ve zulme karşı ses vermesini öğütler. Hz. Peygamber’in hayatı, kendisine eziyet edenleri affetmesiyle örnek olmuş; merhamet odaklı bir toplumsal dönüşümün yolunu açmıştır.[2] Bu bağlamda, adaletin tesisi ancak nefis terbiyesiyle mümkündür. Nitekim Hz. Ali (r.a.) şöyle buyurmuştur: “Nefsine hâkim olmayan kişi, düşmanına adaletle muamele edemez.”[3] Ahlakî kararlar, öfke ve çıkar ilişkilerinden arındığında vicdan temelinde anlam kazanır.
Toplumda hak gözetimi, komşuluk ilişkilerinden kamusal görev anlayışına kadar her alanda önemlidir. Sessiz kalınan her zulüm, meşrulaşma ihtimali taşır. İmam Gazali’nin şu ikazı bu durumu veciz biçimde özetler: “Zulme sessiz kalan, onu onaylamış gibidir.”[4] Bu bağlamda, sessizlik bir tarafsızlık değil, ahlaki bir sorumluluktan kaçıştır. Toplumsal barış, sessiz çoğunluğun değil, bilinçli ve vicdanlı bireylerin sesleriyle kurulur.
“Sana yapılmasını istemediğini başkasına yapma” Hadis-i Şerifi, bireyin ve toplumun vicdanına çağrıdır. Empati, adalet ve hak gözetimi, İslam ahlakının temel taşlarıdır. Sessizlik değil farkındalık, pasiflik değil harekete geçme bu ahlakın gereğidir. Bu çalışma, söz konusu Hadis-i Şerif’i davranışsal ve toplumsal bağlamda ele alarak, klasik metinler ve çağdaş ahlaki sorunlar ışığında bir değerlendirme sunmaktadır.
---
Kaynaklar
[^1]: Tirmizi, Birr ve Sıla, 63.
[^2]: Sarıçam, İsmail. “Hz. Muhammed’in Merhamet Anlayışı”, Diyanet İlmi Dergi, 1998.
[^3]: İbn Ebi’l-Hadid, Şerhu Nehcü’l-Belaga, Cilt 10.
[^4]: Gazali, İhya-u Ulumiddin, Cilt II, s. 253.
-
