Papa Konslülü ve Halifelik
Hüseyin TAŞ
Hristiyan Dünyasının Birliği, Müslüman Dünyasının Dağılışı ve 1924’ün Büyük Soru İşareti
Papa 14. Leo’nun Türkiye ziyareti, sadece güncel bir diplomatik faaliyet değil; tarihin derinliklerine uzanan bir kurumsal devamlılığın, yani Papalık makamının, hâlâ güçlü ve etkili olduğunu hatırlatan bir işarettir. Papa’nın gelişi; İznik Konsili’nin 1700. yılı ve Patrikhane’nin sembolik gücü gibi konuları yeniden gündeme taşırken şu soruyu yükseltmektedir: “Papalık neden hâlâ var da Halifelik neden yok?”
HALİFELİK NEDEN KALDIRILDI? (3 Mart 1924)
1. Siyasi Egemenliği Tek Merkeze Toplama İhtiyacı
Cumhuriyet’in kurucu kadrosu, yeni devletin tüm otoritesinin tek elde toplanmasını zorunlu görmekteydi. Halife makamı alternatif bir siyasi otorite olarak görülüyordu.
2. Halifeliğin Sembolik Bir Makama Dönüşmüş Olması
Osmanlı’nın son dönemlerinde Halifelik fiilî gücünü kaybetmiş, sadece sembolik bir temsil niteliği taşımaktaydı.
3. Laiklik İlkesi
Yeni rejim, dinî-siyasi liderlik makamını devlet yapısından çıkarmayı amaçlamıştı.
4. Halifenin Uluslararası Bir Otorite Olarak Kullanılabileceği Endişesi
Halifelik, dış devletler tarafından kullanılarak Türkiye’yi uluslararası krizlere çekebilir kaygısı hakimdi.
PAPALIK NEDEN DEVAM ETTİ?
1. Kesintisiz Kurumsallaşma
Papalık, 1500 yıldır güçlü bir kurumsal sürekliliğe sahiptir.
2. Papalık Bir Devlettir
Vatikan; hukuku, bayrağı, mali yapısı ve diplomatik ağıyla bağımsız bir devlettir.
3. Hristiyan Dünyasında Güçlü Liderlik Algısı
Katolik dünyası, Papa etrafında yoğun bir manevi birlik oluşturur.
4. Avrupa Devletlerinin Desteği
Papalık, Batı dünyası tarafından sürekli desteklenmiştir.
MÜSLÜMAN DÜNYASI NEDEN DAĞINIK?
1. Ortak Siyasi Liderlik Eksikliği
Halifeliğin kaldırılmasıyla ümmetin ortak otoritesi ortadan kalkmıştır.
2. Arap Dünyasının Bölünmüşlüğü
Arap ülkeleri, tarihsel ve siyasi rekabetler içindedir.
3. Mezhepsel Parçalanma
Sünni-Şii ayrılığı, ortak liderliğin kabulünü zorlaştırmaktadır.
4. Kurumsal Birlik Yoksunluğu
Halifeliğin kaldırılmasıyla İslam dünyası kurumsuz kalmıştır.
BUGÜN HALİFE OLSAYDI KİM OLABİLİRDİ?
1. Türkiye
Tarihsel miras nedeniyle teorik olarak güçlü bir adaydır; ancak günümüz siyasi yapısı buna uygun değildir.
2. Suudi Arabistan
Kutsal şehirleri yönetmesine rağmen mezhepsel sebeplerle kabul görmez.
3. Endonezya
Dünyanın en büyük Müslüman nüfusuna sahiptir; ancak tarihî liderlik geleneği yoktur.
4. Pan-İslami Meclis
Tek kişiden ziyade “Ümmet Meclisi” modeli günümüze daha uygun görünmektedir.
SONUÇ
Papa 14. Leo’nun ziyareti, Papalığın hâlâ küresel bir otorite olduğunu gösterirken; Halifeliğin kaldırılması İslam dünyasında büyük bir kurumsal boşluk oluşturmuştur. Hristiyan dünyası Papalık etrafında birleşirken, Müslüman dünya siyasi ve mezhepsel ayrılıklarla parçalanmış durumdadır.
