KISSALARIN ÇEŞİTLİLİĞİ KONUSU
Kuran kıssalarının amaçları, mahiyet ve içerikleri ile edebi üslupları, uzunluk ve kısalıklarına göre çeşitli tasnifleri yapılmaktadır Fakat kanaatimce Kur’an’da kıssa başlığı altında değerlendirilmesi gereken kısım sadece tarihi kıssalardır Temsilleri kıssalara dahil etmeden aynı amaca yönelik fakat birbirlerinden tamamen farklı anlatım biçimleri olarak görmek, müstakil bir başlık altında fakat Kur’an’ın genel amaçlarının dışına çıkmadan incelemenin kıssaları anlaşılmasıyla ilgili bir çok problemi de çözeceği kanaatindeyiz
Tarihi Kıssalar: Kur’an’ın en önemli özelliklerinden birisi de tutarlılığıdır Kur’an önce bir şeyi bildirip, birkaç sayfa sonra onunla çelişecek başka bir husus beyan etmez Hiçbir Kur’ânî tarihsel bilgi kanıtlanmış tarihsel gerçeklerle çelişmediği ve Kur’an’ın tamamen yeni (başka kaynaklardan alıntı olmayan anlamında) tarihsel bilgileri bildirdiği gerçeğinin de altını çizmek gerekir Kur’an-ı Kerim yalnızca tarihi kendisi yaratan ve asla hata yapmayan "Mükemmel Tarihçi", Allah tarafından vahyedilmiş ve O’nun tarafından şu şekilde tanımlanmıştır Hâlâ düşünmüyorlar mi? Eger O, Allah’tan başkası tarafından indirilseydi, onda birçok uyumsuzluk (ve tutarsızlık) bulacaklardı"(4/82)
Tarihi Kıssalar tarihsel gerçekliği itibarıyla tamamen vakaya uygun olarak anlatılan kıssalardır Kanaatimize göre bu tür kıssalarda anlatılan olaylar, şahıslar ve diğer unsurlar tamamen gerçeğe uygundur Kıssanın resmettiği kahramanlar gerçekte yaşamış kişilerdir Onlara nispet edilen bütün sözler söylenmiş ve bütün fiiller gerçekten işlenmiştir Bütün bunlarda ne bir ilave ve ne bir eksiltme söz konusudur
Aslında Kur’an’da kıssa kavramının tam olarak ifade ettiği de tarihi kıssalardır denilebilir Bu tür kıssaları vakaya uygunluk bakımından tamamen gerçeği yansıttığını daha önce belirtmiştik Fakat Kur’an’ın amacı muhataplara tarih konusunda ayrıntılı bilgi vermek ve tarih anlatmak değildir Bu sebepten dolayı da olay, zaman ve mekan ile şahıslarla ilgili olarak fazla ayrıntıya girmez Bilakis Kur’an’ın genel amaçlarından olan, irşat tebliğ, ibret ve ders alma gibi amaçlara hizmet edecek kadarını almış diğer ayrıntılara da bilerek girmemiştir Bu tür kıssaları: a) Önceki Peygamberler ve kavimleri arasında geçen olayları anlatan kıssalarb) Peygamber olmadıkları halde kendilerinden bahsedilen Zülkarneyn, Hz Meryem gibi birtakım büyük şahsiyetler ile Ashab-ı Kehf, Ashabu’l Karye, Ashabu’l Uhdud gibi bazı kavim ve topluluklarla ilgili kıssalar olmak üzere iki grupta toplayabiliriz
Meseller: Mesel kelimesi Kur’an’da Kıssa bağlamında anlatıldığında ibret, örnek ve ders çıkarma amacıyla kullanılsa da yapı itibariyle kıssalardan tamamen farklı bir şekli olduğundan dolayı biz kıssalardan tamamen ayrı olarak mütalaa edilmesi kanaatindeyiz Kur’an’da temsili anlatım biçiminin kullanıldığı bir çok ayet vardır Temsille anlatım, ifade biçimlerinin adeta zirvesidir Çünkü temsilde soyut, mücerret ve manevi mefhumlar, teşhis sanatıyla görülen ve herkes tarafından bilinen suret ve şekiller halinde tasvir edildiği için, onu herkes anlar Temsiller soyut anlamlar üzerindeki sır perdelerini kaldırır O kavram dinleyenlerin gözünün önünde canlanır, belirgin hale gelir Hayal ve vehmedilen mana kesin anlaşılır bir şekilde gözler önüne serilir
Mesellerin sözleri az, anlamları çok, söyleyenin söylemesi kolay olduğu için, sözlerin en açığı ve en etkilisidir Meselleri önemine Kur’an da şöyle değinilir "Allah öğüt alsınlar diye insanlara böyle meseller irad eder" (İbrahim,14/25) "And olsun ki biz bu Kur’an’da insanlara her çeşit temsili türlü biçimlerde anlattık, ama insanların çoğu inkarda direttiler"(İsra, 17/89)
SON
DAKİKA
